विद्युत अभियांत्रिकी की रूपरेखा: Difference between revisions
From Vigyanwiki
No edit summary |
No edit summary |
||
(5 intermediate revisions by 5 users not shown) | |||
Line 1: | Line 1: | ||
{{See also|विद्युतिए अभियांत्रिकी लेखों का सूचकांक}} | {{See also|विद्युतिए अभियांत्रिकी लेखों का सूचकांक}} | ||
निम्नलिखित [[ | निम्नलिखित [[ अभियांत्रिकी |'''विद्युत अभियांत्रिकी''']] '''[[रूपरेखा (सूची)|की रूपरेखा]]''' अवलोकन और सामयिक मार्गदर्शक के रूप में प्रदान की जाती है। | ||
[[ विद्युत अभियन्त्रण |विद्युतीए अभियांत्रिकी]] - अभियांत्रिकी का क्षेत्र जो सामान्यतः [[बिजली|विद्युत]], [[ इलेक्ट्रानिक्स |विद्युतीए]] और [[विद्युत]] चुंबकत्व के अध्ययन और अनुप्रयोग से संबंधित होता है। उन्नीसवीं शताब्दी के अंत में विद्युत टेलीग्राफ और विद्युत आपूर्ति के व्यावसायीकरण के बाद क्षेत्र पहली बार योग्य व्यवसाय बन गया था। यह अब विद्युत, विद्युतीए, [[ नियंत्रण प्रणाली |नियंत्रण प्रणाली]],[[ संकेत आगे बढ़ाना | संकेत प्रसंस्करण]] और [[दूरसंचार]] सहित उप-विषयों की एक श्रृंखला को सम्मलित करता | [[ विद्युत अभियन्त्रण |विद्युतीए अभियांत्रिकी]] - अभियांत्रिकी का क्षेत्र जो सामान्यतः [[बिजली|विद्युत]], [[ इलेक्ट्रानिक्स |विद्युतीए]] और [[विद्युत]] चुंबकत्व के अध्ययन और अनुप्रयोग से संबंधित होता है। उन्नीसवीं शताब्दी के अंत में विद्युत टेलीग्राफ और विद्युत आपूर्ति के व्यावसायीकरण के बाद क्षेत्र पहली बार योग्य व्यवसाय बन गया था। यह अब विद्युत, विद्युतीए, [[ नियंत्रण प्रणाली |नियंत्रण प्रणाली]],[[ संकेत आगे बढ़ाना | संकेत प्रसंस्करण]] और [[दूरसंचार]] सहित उप-विषयों की एक श्रृंखला को सम्मलित करता है। | ||
== वर्गीकरण == | == वर्गीकरण == | ||
Line 287: | Line 285: | ||
दूरसंचार | दूरसंचार | ||
* [[टेलीफ़ोन]] | * [[टेलीफ़ोन]] | ||
** पल्स-कोड [[ मॉडुलन |मापांक]] | ** पल्स-कोड [[ मॉडुलन |मापांक]] (पीसीएम) | ||
** [[मुख्य वितरण फ्रेम]] (एमडीएफ) | ** [[मुख्य वितरण फ्रेम]] (एमडीएफ) | ||
** [[वाहक प्रणाली]] | ** [[वाहक प्रणाली]] | ||
Line 339: | Line 337: | ||
{{Outline footer}} | {{Outline footer}} | ||
[[Category: | [[Category:Articles with hatnote templates targeting a nonexistent page]] | ||
[[Category:Collapse templates]] | |||
[[Category:Created On 14/06/2023]] | [[Category:Created On 14/06/2023]] | ||
[[Category:Interwiki link templates| ]] | |||
[[Category:Lua-based templates]] | |||
[[Category:Machine Translated Page]] | |||
[[Category:Navigational boxes| ]] | |||
[[Category:Navigational boxes without horizontal lists]] | |||
[[Category:Pages with script errors]] | |||
[[Category:Sidebars with styles needing conversion]] | |||
[[Category:Template documentation pages|Documentation/doc]] | |||
[[Category:Templates Vigyan Ready]] | |||
[[Category:Templates generating microformats]] | |||
[[Category:Templates that are not mobile friendly]] | |||
[[Category:Templates using TemplateData]] | |||
[[Category:Templates using under-protected Lua modules]] | |||
[[Category:Wikipedia fully protected templates|Sister project links]] | |||
[[Category:Wikipedia metatemplates]] | |||
[[Category:इलेक्ट्रिकल-इंजीनियरिंग से संबंधित सूचियाँ| इलेक्ट्रिकल-इंजीनियरिंग से संबंधित सूचियाँ]] | |||
[[Category:इलेक्ट्रॉनिक्स सूचियाँ| इलेक्ट्रॉनिक्स सूचियाँ ]] | |||
[[Category:विकिपीडिया की रूपरेखा|विद्युत अभियांत्रिकी]] | |||
[[Category:विज्ञान की रूपरेखा| इलेक्ट्रिकल इंजीनियरिंग]] |
Latest revision as of 15:06, 26 October 2023
निम्नलिखित विद्युत अभियांत्रिकी की रूपरेखा अवलोकन और सामयिक मार्गदर्शक के रूप में प्रदान की जाती है।
विद्युतीए अभियांत्रिकी - अभियांत्रिकी का क्षेत्र जो सामान्यतः विद्युत, विद्युतीए और विद्युत चुंबकत्व के अध्ययन और अनुप्रयोग से संबंधित होता है। उन्नीसवीं शताब्दी के अंत में विद्युत टेलीग्राफ और विद्युत आपूर्ति के व्यावसायीकरण के बाद क्षेत्र पहली बार योग्य व्यवसाय बन गया था। यह अब विद्युत, विद्युतीए, नियंत्रण प्रणाली, संकेत प्रसंस्करण और दूरसंचार सहित उप-विषयों की एक श्रृंखला को सम्मलित करता है।
वर्गीकरण
विद्युत अभियांत्रिकी को निम्नलिखित रूप में वर्णित किया जा सकता है:
- शैक्षणिक अनुशासन - यह ज्ञान की वह शाखा होती है जिसे कॉलेज या विश्वविद्यालय स्तर पर पढ़ाया और शोध किया जाता है। विषयों को (आंशिक रूप से) परिभाषित किया जाता है, और यह अकादमिक पत्रिकाओं द्वारा मान्यता प्राप्त होते है जिसमें शोध प्रकाशित किया जाता है, समाज और अकादमिक विभाग या संकाय व्यवसायी सम्मलित होते है।
- अभियांत्रिकी की शाखा - इनमे संरचनाओं, यंत्रों, उपकरणों, प्रणालियों, सामग्री और प्रक्रियाओं को डिजाइन और निर्माण करने के लिए वैज्ञानिक, आर्थिक, सामाजिक और व्यावहारिक ज्ञान प्राप्त करने और लागू करने का अनुशासन, कौशल की शाखाएं होती है।
विद्युत अभियांत्रिकी की शाखाएँ
- ऊर्जा अभियांत्रिकी
- नियंत्रण अभियांत्रिकी
- विद्युत यन्त्रशास्त्र
- लघुविद्युत
- संकेत प्रसंस्करण
- दूरसंचार अभियांत्रिकी
- उपकरण अभियांत्रिकी
- कंप्यूटर अभियांत्रिकी
- विद्युत प्रकाशिक अभियांत्रिकी
- वितरण अभियांत्रिकी
संबंधित अनुशासन
विद्युत अभियांत्रिकी का इतिहास
विद्युत अभियांत्रिकी का इतिहास
सामान्य विद्युत अभियांत्रिकी अवधारणाएँ
विद्युत चुंबकत्व
विद्युत चुंबकत्व
- विद्युत
- चुंबकत्व
- विद्युत चुम्बकीय वर्णक्रम
- इलेक्ट्रोस्टाटिक्स
- विद्युत का आवेश
- कूलम्ब का नियम
- विद्युत क्षेत्र
- गॉस का नियम
- विद्युतीय संभाव्यता
- चुंबक सांख्यिकी
- विद्युत का गतिविज्ञान
- लोरेंत्ज़ बल नियम
- वैद्युतवाहक बल
- विद्युत चुम्बकीय वर्णक्रम
- फैराडे-लेनज़ नियम
- विस्थापन धारा
- मैक्सवेल के समीकरण
- विद्युत चुम्बकीय
- विद्युत चुम्बकीय विकिरण
- विद्युत परिपथ
भौतिक नियम
भौतिक नियम
- एम्पीयर का नियम
- कूलम्ब का नियम
- फैराडे का प्रेरण नियम/फैराडे-लेनज़ नियम
- गॉस का नियम
- किरचॉफ के परिपथ नियम
- किरचॉफ के परिपथ नियम किरचॉफ का वर्तमान नियम
- किरचॉफ के परिपथ नियम किरचॉफ का वोल्टेज नियम
- मैक्सवेल के समीकरण
- गॉस का नियम
- फैराडे का प्रेरण का नियम
- एम्पीयर का नियम
- ओम नियम
नियंत्रण अभियांत्रिकी
नियंत्रण अभियांत्रिकी
- नियंत्रण सिद्धांत
- अनुकूली नियंत्रण
- नियंत्रण सिद्धांत
- डिजिटल नियंत्रण
- गैर रेखीय नियंत्रण
- इष्टतम नियंत्रण
- बुद्धिमान नियंत्रण
- तंत्रिका - तंत्र
- फजी नियंत्रण
- नमूना नियंत्रण
- प्रणाली के गुण:
- घातीय स्थिरता
- सीमांत स्थिरता
- बीआईबीओ स्थिरता
- लायपुनोव स्थिरता (अर्थात, स्पर्शोन्मुख स्थिरता)
- इनपुट-टू-स्टेट स्थिरता (आईएसएस)
- नियंत्रणीयता
- अवलोकनीयता
- नकारात्मक प्रतिपुष्टि
- सकारात्मक प्रतिक्रिया
- प्रणाली नमूना और विश्लेषण:
- नियंत्रक:
- समाप्त-लूप नियंत्रक
- पीआईडी नियंत्रक
- निर्देशयोग्य तर्क नियंत्रक
- अंतः स्थापित प्रणाली
- क्षेत्र उन्मुख नियंत्रक
- प्रत्यक्ष टोक नियंत्रण
- डिजिटल संकेत नियंत्रक
- पल्स चौड़ाई नियंत्रक
- नियंत्रण अनुप्रयोग:
- औद्योगिक नियंत्रण प्रणाली
- प्रक्रिया नियंत्रण
- वितरित नियंत्रण प्रणाली
- मेक्ट्रोनिक्स
- गति नियंत्रण
- पर्यवेक्षी नियंत्रण (स्काडा)
विद्युत
विद्युतिए
- विद्युत नेटवर्क / परिपथ
- परिपथ नियम
- किरचॉफ के परिपथ नियम
- किरचॉफ के परिपथ नियम किरचॉफ का वर्तमान नियम
- किरचॉफ के परिपथ नियम किरचॉफ का वोल्टेज नियम
- वाई-डेल्टा परिवर्तन
- ओम नियम
- किरचॉफ के परिपथ नियम
- विद्युत तत्व / असतत
- निष्क्रिय तत्व:
- संधारित्र
- प्रारंभ करनेवाला
- रोकनेवाला
- हॉल प्रभाव सेंसर
- सक्रिय तत्व:
- अर्धचालक:
- डायोड
- थायेरिस्टर
- अवरोध
- [[ द्विध्रुवी ट्रांजिस्टर ]] (BJT)
- क्षेत्र प्रभाव ट्रांजिस्टर (FET)
- डार्लिंगटन ट्रांजिस्टर
- आईजीबीटी
- ट्रिएक
- MOSFET
- निष्क्रिय तत्व:
- परिपथ नियम
- विद्युत डिजाइन स्वचालन
ऊर्जा अभियांत्रिकी
ऊर्जा अभियांत्रिकी
- विद्युत उत्पादन
- विद्युत जनरेटर
- नवीकरणीय विद्युत
- जलविद्युत
- विद्युत ऊर्जा संचरण
- विद्युत का तोरण
- प्रतिवर्तक
- संचरण रेखा
- विद्युत वितरण
- प्रक्रियाएं:
- एकल चरण विद्युत ऊर्जा
- विद्युत / विद्युत यांत्रिक
विद्युत वाहन
- विद्युत मोटर
- संकर विद्युत वाहन
- प्लग-इन संकर
- फिर से चार्ज करने लायक संप्रहार
- वाहन-से-ग्रिड
- समार्ट ग्रिड
संकेत प्रसंस्करण
संकेत प्रसंस्करण
- अनुरूप संकेत प्रसंस्करण
- अंकीय संकेत प्रक्रिया
- परिमाणीकरण (संकेत प्रसंस्करण)
- नमूनाकरण (सूचना सिद्धांत)
- अनुरूप, परिवर्तक
- निरंतर संकेत, असतत संकेत
- डाउन सैंपलिंग
- निक्विस्त आवृत्ति
- निक्विस्ट नमूनाकरण प्रमेय
- oversampling
- नमूना और पकड़
- नमूनाचयन आवृत्ति
- अवर
- अपसैंपलिंग
- ऑडियो संकेत प्रसंस्करण
- डिजिटल चित्र प्रसंस्करण
- आधार - सामग्री संकोचन
- फ़िल्टर (संकेत प्रसंस्करण)
- अनुरूप फ़िल्टर
- ऑडियो फिल्टर
- डिजिटल फिल्टर
- विद्युत फिल्टर
- [[अनुरूप फिल्टर]]
- फ़िल्टर (संकेत प्रसंस्करण)
- रूपांतरित करता है
- उन्नत जेड-रूपांतरण
- बिलिनियर परिवर्तन
- निरंतर [[बिलिनियर रूपांतरण]]
- असतत कोज्या परिवर्तन
- असतत फूरियर रूपांतरण, तेज फूरियर रूपांतरण (FFT)
- असतत साइन परिवर्तन
- फूरियर रूपांतरण
- हिल्बर्ट जेड का बदलाव
- लाप्लास परिवर्तन
- जेड-रूपांतरण
उपकरण
- एक्ट्यूएटर
- विद्युत मोटर
- आस्टसीलस्कप
दूरसंचार
दूरसंचार
- टेलीफ़ोन
- पल्स-कोड मापांक (पीसीएम)
- मुख्य वितरण फ्रेम (एमडीएफ)
- वाहक प्रणाली
- चल दूरभाष
- बेतार तंत्र
- प्रकाशित तंतु
- मापांक
- वार्तालाप का माध्यम
- सूचना सिद्धांत
- डिजिटल टेलीविजन
- डिजिटल ऑडियो प्रसारण
- उपग्रह रेडियो
- उपग्रह
विद्युत अभियांत्रिकी व्यवसाय
- विद्युत/विद्युततीए अभियांत्रिकी में व्यवसाय
- विद्युत प्रौद्योगविज्ञ
विद्युत अभियांत्रिकी संगठन
- अंतर्राष्ट्रीय विद्युत तकनीकी आयोग (आईईसी)
विद्युत अभियांत्रिकी प्रकाशन
- IEEE वर्णक्रम
- पत्रिकाओं की IEEE श्रृंखला हॉकिन्स विद्युत मार्गदर्शक
- पुनरावृत्त रिसीवर डिजाइन
- विद्युत अभियांत्रिकी पत्रिका [1]
विद्युत अभियांत्रिकी में प्रभावशाली व्यक्ति
यह भी देखें
संदर्भ
बाहरी संबंध
- International Electrotechnical Commission (IEC)
- MIT OpenCourseWare in-depth look at Electrical Engineering - online courses with video lectures.
- IEEE Global History Network A wiki-based site with many resources about the history of IEEE, its members, their professions and electrical and informational technologies and sciences.